Μπορεί ένα εμβόλιο για τον έρπητα να μειώσει την άνοια;

Η άνοια, μια από τις πιο απειλητικές νευροεκφυλιστικές καταστάσεις, επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Και όμως, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό Nature, ένα απλό εμβόλιο, που αρχικά προοριζόταν για τον έρπητα ζωστήρα, φαίνεται πως μπορεί να προσφέρει εντυπωσιακή προστασία.

Η σύνδεση άνοιας και ερπητοϊών

Τα τελευταία χρόνια, οι νευροτρόποι ιοί όπως ο ιός varicella-zoster (VZV), υπεύθυνος για τον έρπητα ζωστήρα, έχουν εμπλακεί στην παθογένεια της άνοιας. Οι επιστήμονες εξετάζουν όχι μόνο τη φλεγμονή που προκαλούν, αλλά και τον πιθανό ρόλο τους σε χρόνια νευρωνική βλάβη και αγγειακές βλάβες του εγκεφάλου.

Η φυσική πειραματική συνθήκη στην Ουαλία

Αυτό που κάνει τη συγκεκριμένη μελέτη μοναδική είναι η προσέγγισή της: δεν βασίστηκε σε απλή παρατήρηση, αλλά εκμεταλλεύτηκε ένα φυσικό “πείραμα” που έλαβε χώρα στην Ουαλία.

Από την 1η Σεπτεμβρίου 2013, η Ουαλία πρόσφερε το εμβόλιο Zostavax σε άτομα που είχαν γεννηθεί μετά την 2η Σεπτεμβρίου 1933. Όσοι γεννήθηκαν έστω και μια μέρα νωρίτερα, δεν είχαν δικαίωμα εμβολιασμού. Αυτό δημιούργησε δύο σχεδόν ίδιες ηλικιακές ομάδες με μεγάλη διαφορά στην πρόσβαση στο εμβόλιο.

Τα αποτελέσματα: Μείωση της άνοιας κατά 20%

Η ανάλυση περιλάμβανε πάνω από 280.000 άτομα, και τα αποτελέσματα ήταν σαφή:

1. Οι εμβολιασμένοι είχαν 20% μικρότερη πιθανότητα να διαγνωστούν με άνοια τα επόμενα 7 χρόνια.
2. Το αποτέλεσμα ήταν πιο έντονο στις γυναίκες.
3. Δεν παρατηρήθηκε αντίστοιχη μείωση σε άλλες κοινές παθήσεις.

Το πιο εντυπωσιακό; Η μείωση της άνοιας δεν εξηγείται μόνο από την πρόληψη του έρπητα. Πιθανότατα εμπλέκονται και άλλοι ανοσολογικοί μηχανισμοί.

Ο μηχανισμός πίσω από την προστασία

Η προστασία από την άνοια ενδέχεται να οφείλεται σε δύο κυρίως μηχανισμούς:

1. Πρόληψη της επαναδραστηριοποίησης του ιού VZV, η οποία μπορεί να προκαλεί χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις στον εγκέφαλο.
2. Ανοσορρυθμιστική δράση του εμβολίου, πέρα από τον VZV, που επηρεάζει θετικά την λειτουργία του εγκεφάλου.

Αυτό το φαινόμενο, γνωστό και ως off-target immunological effect, είναι κοινό σε ζωντανά εξασθενημένα εμβόλια.

Σημαντικές παρατηρήσεις από την έρευνα

• Η προστασία φάνηκε να ξεκινά περίπου ένα χρόνο μετά τον εμβολιασμό, πράγμα που ενισχύει την άποψη ότι εμπλέκονται ανοσολογικές διεργασίες.
• Οι άνδρες επωφελούνται λιγότερο, κάτι που έχει παρατηρηθεί και με άλλα εμβόλια.
• Η πρόσφατη λήψη εμβολίου γρίπης φαίνεται να μειώνει το θετικό αποτέλεσμα του εμβολίου του έρπητα στην άνοια.

Παρατετατεμένη διάρκεια προστασίας

Μια σημαντική παρατήρηση της μελέτης είναι ότι η προστατευτική επίδραση του εμβολίου διατηρείται τουλάχιστον για 7 χρόνια. Αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό, καθώς μέχρι τώρα οι περισσότερες στρατηγικές πρόληψης της άνοιας είχαν αβέβαιη διάρκεια.

Η μελέτη δεν παρατήρησε σημαντική μείωση της προστασίας με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι πρόκειται για σταθερό και μακροχρόνιο όφελος.

Αξιοσημείωτο: Η μείωση της άνοιας ήταν πιο έντονη τα πρώτα 3-5 χρόνια μετά τον εμβολιασμό, κάτι που ίσως σχετίζεται με την κορύφωση της ανοσιακής αντίδρασης.

Διαβάστε επίσης: 10 σημάδια άνοιας που δείχνουν ότι οι γονείς σου χρειάζονται βοήθεια

Δεν μειώνει όλες τις παθήσεις – μόνο την άνοια

Ένα σημαντικό στοιχείο που επιβεβαιώνει τη σύνδεση μεταξύ του εμβολίου και της άνοιας είναι ότι δεν υπήρξε αντίστοιχη μείωση σε άλλες ασθένειες:

• Καρδιαγγειακές παθήσεις
• Καρκίνοι
• Άλλα είδη λοιμώξεων

Αυτό αποκλείει την υπόθεση ότι όσοι κάνουν το εμβόλιο είναι απλώς πιο υγιείς συνολικά, και ενισχύει την πιθανότητα στοχευμένης επίδρασης στον εγκέφαλο.

Τι σημαίνει αυτό για τη δημόσια υγεία;

Το εμβόλιο του έρπητα ζωστήρα ήδη χορηγείται σε πολλές χώρες σε ηλικιωμένους, αλλά η πιθανή του επίδραση στην πρόληψη της άνοιας θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερη στρατηγική εμβολιασμού.

Ενδεχόμενες μελλοντικές κατευθύνσεις:

• Επέκταση των ηλικιακών ομάδων που λαμβάνουν το εμβόλιο
• Συνδυασμός του με άλλα εμβόλια για νευροπροστασία
• Χρήση βιοδεικτών για να εντοπιστούν ποιοι ωφελούνται περισσότερο

Αν μπορούμε να προλάβουμε ακόμη και ένα μικρό ποσοστό περιπτώσεων άνοιας με ένα εμβόλιο, το όφελος για την κοινωνία είναι τεράστιο.

Τι άλλο χρειάζεται για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα;

Αν και η μελέτη έχει πολύ ικανοποιητικό σχεδιασμό, δεν αποτελεί τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη. Οι συγγραφείς ζητούν περαιτέρω:

• Μελέτες σε άλλα πληθυσμιακά δείγματα
• Ανάλυση της επίδρασης του εμβολίου σε άτομα με υψηλό γενετικό κίνδυνο για άνοια
• Πειραματικές μελέτες για την ακριβή ανοσολογική οδό που ενεργοποιείται

Η προοπτική ενός εμβολίου πρόληψης για την άνοια είναι συναρπαστική, αλλά χρειάζεται ισχυρότερη και περαιτέρω τεκμηρίωση.

Πηγή: Nature