Η χρήση οθόνης και η ανάπτυξη του παιδιού: Ένα σύγχρονο ζήτημα
Η χρήση ψηφιακών συσκευών από μικρή ηλικία έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας πολλών οικογενειών. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα εξακολουθεί να διερευνά τις επιπτώσεις της χρήσης οθόνης στην ανάπτυξη των παιδιών.
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο JAMA Pediatrics εξέτασε πώς η έκθεση σε οθόνη σε ηλικία 1 έτους επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών στις ηλικίες 2 και 4 ετών. Η έρευνα βασίστηκε σε 7.097 παιδιά από την Ιαπωνία και ανέλυσε πέντε βασικούς τομείς ανάπτυξης:
- Επικοινωνία
- Αδρή κινητικότητα (μεγάλες κινήσεις σώματος)
- Λεπτή κινητικότητα (κινήσεις χεριών και δακτύλων)
- Επίλυση προβλημάτων
- Προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες
Τα ευρήματα ήταν ανησυχητικά: όσο περισσότερη ώρα περνά ένα παιδί μπροστά σε οθόνες, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος αναπτυξιακής καθυστέρησης, ιδιαίτερα στον τομέα της επικοινωνίας και της επίλυσης προβλημάτων.
Τι έδειξε η έρευνα για τη χρήση οθόνης και τις αναπτυξιακές διαταραχές
Η μελέτη κατέταξε τα παιδιά σε τέσσερις ομάδες, ανάλογα με τον χρόνο που περνούσαν μπροστά από οθόνες σε ηλικία 1 έτους:
- Λιγότερο από 1 ώρα την ημέρα
- 1 έως λιγότερες από 2 ώρες
- 2 έως λιγότερες από 4 ώρες
- Πάνω από 4 ώρες την ημέρα
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι:
✔️ Τα παιδιά που περνούσαν πάνω από 4 ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες είχαν 4,78 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν καθυστέρηση στην επικοινωνία έως την ηλικία των 2 ετών, σε σύγκριση με εκείνα που είχαν λιγότερο από 1 ώρα.
✔️ Οι πιθανότητες για καθυστέρηση στην επίλυση προβλημάτων ήταν 2,67 φορές υψηλότερες για τα παιδιά που είχαν έκθεση πάνω από 4 ώρες ημερησίως.
✔️ Στην ηλικία των 4 ετών, οι επιδράσεις παρέμειναν: Ο κίνδυνος καθυστέρησης στην επικοινωνία ήταν 2,68 φορές μεγαλύτερος για τα παιδιά με υψηλή έκθεση σε οθόνες.
Πώς οι οθόνες επηρεάζουν την ανάπτυξη του παιδιού;
Οι επιστήμονες έχουν προτείνει αρκετούς μηχανισμούς που μπορεί να εξηγούν τη σχέση μεταξύ της χρήσης οθόνης και των αναπτυξιακών καθυστερήσεων.
1️⃣ Περιορισμός των αλληλεπιδράσεων
Τα παιδιά που περνούν πολλές ώρες μπροστά σε οθόνες έχουν λιγότερες ευκαιρίες για άμεση επικοινωνία με γονείς και φροντιστές, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της γλώσσας.
2️⃣ Μειωμένη κινητική δραστηριότητα
Ο χρόνος που αφιερώνεται στις οθόνες αφαιρεί χρόνο από φυσικές δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, που είναι κρίσιμες για την ανάπτυξη του λεπτού και αδρού κινητικού συντονισμού.
3️⃣ Υπερδιέγερση του εγκεφάλου
Οι γρήγορες εικόνες και τα έντονα χρώματα των ψηφιακών συσκευών μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγές στον τρόπο που τα παιδιά επεξεργάζονται πληροφορίες, κάνοντας πιο δύσκολη την ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων.
Ποιες είναι οι συστάσεις των ειδικών;
Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP), έχουν εκδώσει οδηγίες για τη χρήση οθόνης στα παιδιά:
📌 Για παιδιά κάτω των 2 ετών: Αποφυγή χρήσης ψηφιακών συσκευών, εκτός από βιντεοκλήσεις με συγγενείς.
📌 Για παιδιά 2-5 ετών: Περιορισμός σε έως 1 ώρα την ημέρα, με έμφαση σε εκπαιδευτικό περιεχόμενο.
📌 Για παιδιά άνω των 6 ετών: Ισορροπία μεταξύ χρόνου οθόνης και φυσικής δραστηριότητας.
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στην υγιή χρήση των οθονών ακολουθώντας μερικές απλές πρακτικές:
✔️ Συνύπαρξη με το παιδί κατά τη χρήση οθόνης: Βοηθά στην κατανόηση του περιεχομένου και προάγει τη γλωσσική ανάπτυξη.
✔️ Εναλλαγή του χρόνου οθόνης με φυσική δραστηριότητα: Κάθε ώρα που αφιερώνεται σε οθόνες, πρέπει να ισοσταθμίζεται με τουλάχιστον 30 λεπτά σωματικής δραστηριότητας.
✔️ Προτίμηση εκπαιδευτικού περιεχομένου: Αντί για παθητική παρακολούθηση, η επιλογή διαδραστικών εκπαιδευτικών εφαρμογών μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο.
Κλειδί η ισορροπημένη χρήση
Η νέα έρευνα επιβεβαιώνει ότι ο αυξημένος χρόνος οθόνης στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε αναπτυξιακές καθυστερήσεις, κυρίως στην επικοινωνία και στην ικανότητα επίλυσης προβλημάτων.
✔ Ο χρόνος σε οθόνες δεν είναι κακός από μόνος του, αλλά η υπερβολική χρήση μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των παιδιών.
✔ Η ποιότητα του περιεχομένου είναι πιο σημαντική από την ποσότητα.
✔ Οι γονείς πρέπει να βρίσκουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ ψηφιακής και φυσικής δραστηριότητας.
Καθώς οι οθόνες γίνονται όλο και πιο αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, η επιστήμη μας υπενθυμίζει ότι η συνειδητή και ισορροπημένη χρήση είναι το κλειδί για τη σωστή ανάπτυξη των παιδιών.
Πηγή: JAMA Pediatrics, Οδηγίες WHO για την ανάπτυξη των παιδιών
