Τι είναι ο HPV και γιατί είναι τόσο επικίνδυνος;
Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) είναι ένας από τους πιο συχνούς σεξουαλικά μεταδιδόμενους ιούς στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι το 85% του πληθυσμού θα μολυνθεί κάποια στιγμή στη ζωή του. Παρότι στις περισσότερες περιπτώσεις ο ιός υποχωρεί από μόνος του, ορισμένα στελέχη σχετίζονται με σοβαρές παθήσεις, όπως:
- Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (σχεδόν το 100% των περιπτώσεων συνδέεται με τον HPV).
- Καρκίνος του πρωκτού, του πέους, του φάρυγγα και του λάρυγγα.
- Κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων.
Η επιστήμη, όμως, έχει βρει τρόπο να προστατεύσει από τις πιο επικίνδυνες μορφές του ιού: τον εμβολιασμό.
HPV και εμβολιασμός: Τι ισχύει σήμερα στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων καθώς και Ενηλίκων 2024, το εμβόλιο HPV είναι δωρεάν για:
- Αγόρια και κορίτσια ηλικίας 9-11 ετών (ενδεικνυόμενο διάστημα εμβολιασμού), καθώς παρέχει τη μέγιστη προστασία όταν γίνεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας.
- Εάν ο εμβολιασμός δεν γίνει στη συνιστώμενη ηλικία, μπορεί να γίνει αναπλήρωση έως τα 18 έτη και για τα δύο φύλα (επισημαίνεται ότι το εμβόλιο HPV θα αποζημιώνεται πλήρως σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 15-18 ετών μέχρι 31.12.2025 ενώ ο περιορισμός στην αποζημίωση δεν αφορά τις ομάδες αυξημένου κινδύνου που περιγράφονται στη συνέχεια).
- Για ανεμβολίαστες γυναίκες και άνδρες, ηλικίας 18-45 ετών που ανήκουν στις παρακάτω ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου ή γυναίκες που έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή (CIN2+).
Για τoυς υπόλοιπους, το εμβόλιο είναι διαθέσιμο με χρέωση.
Ο εμβολιασμός γίνεται σε 2 ή 3 δόσεις όπως ορίζεται από τον ιατρό σας ανάλογα την κατηγορία κινδύνου που ανήκετε.
Ποιες ομάδες θεωρούνται υψηλού κινδύνου;
Εκτός από τα παιδιά και τους εφήβους, εμβολιασμός συστήνεται επίσης για:
- Άτομα με πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή ανοσοκαταστολή με επηρεασμένη κυτταρική ή χυμική ανοσία, όπως ανεπάρκειες Β και Τ-κυττάρων*.
- Ασθενείς με λοίμωξη HIV.
- Άτομα με κακοήθη νεοπλάσματα ή αυτοάνοσα νοσήματα.
- Άτομα με λήψη ανοσοκατασταλτικής αγωγής.
- Άτομα που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση.
- Άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες.
*Στις ειδικές ενδείξεις δεν περιλαμβάνονται καταστάσεις όπως ασπληνία, άσθμα, χρόνια κοκκιωματώδης νόσος, χρόνια πνευμονική, νεφρική ή ηπατική νόσος, σακχαρώδης διαβήτης, διαταραχές συμπληρώματος, καρδιοπάθεια, ανατομικά ελλείμματα ΚΝΣ.
Ποια εμβόλια κυκλοφορούν στην Ελλάδα;
Υπάρχουν γενικά τρεις τύποι εμβολίων κατά του HPV:
- Διδύναμο (HPV2): Προστατεύει από τους τύπους 16 & 18 (που προκαλούν τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας).
- Τετραδύναμο (HPV4): Επιπλέον προστασία από τους τύπους 6 & 11 (που προκαλούν κονδυλώματα).
- Εννεαδύναμο (HPV9): Καλύπτει περισσότερα στελέχη του ιού, προσφέροντας ευρύτερη προστασία.
Στη χώρα μας διατίθεται το εννεαδύναμο (HPV9) εμβόλιο, το οποίο προστατεύει από εννέα στελέχη του ιού, καλύπτοντας τόσο τις μορφές του που σχετίζονται με τον καρκίνο όσο και εκείνες που προκαλούν κονδυλώματα.
Είναι ασφαλές το εμβόλιο κατά του HPV;
Έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες μελέτες που επιβεβαιώνουν ότι το εμβόλιο HPV είναι ασφαλές και αποτελεσματικό. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες και παροδικές, όπως:
- Πόνος ή ερυθρότητα στο σημείο της ένεσης.
- Ήπιος πυρετός.
- Παροδική κόπωση ή μυϊκός πόνος.
Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι το εμβόλιο προκαλεί προβλήματα γονιμότητας ή άλλες σοβαρές παρενέργειες.
Επιπλέον, τα εμβόλια HPV δεν συστήνονται κατά την κύηση, αλλά αν μία γυναίκα διαπιστώσει ότι είναι έγκυος μετά την πρώτη δόση, ο εμβολιασμός μπορεί να συνεχιστεί μετά τον τοκετό.
Γιατί πρέπει να εμβολιάζονται και τα αγόρια;
Ο HPV δεν επηρεάζει μόνο τις γυναίκες! Οι άνδρες μπορούν να μεταδώσουν τον ιό και διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για:
- Καρκίνο του πρωκτού και του πέους.
- Καρκίνο του λάρυγγα και του φάρυγγα (που εμφανίζεται κυρίως σε άνδρες).
- Κονδυλώματα.
Γι’ αυτό πλέον ο εμβολιασμός συνιστάται και για τα αγόρια στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στη μείωση της εξάπλωσης του ιού.
Πώς επηρεάζει ο εμβολιασμός τα ποσοστά καρκίνου;
Ο μαζικός εμβολιασμός κατά του HPV έχει ήδη δείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα σε πολλές χώρες:
- Στην Αυστραλία, όπου το εμβόλιο εφαρμόζεται από το 2007, τα ποσοστά των προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας μειώθηκαν κατά 86% στις εμβολιασμένες γυναίκες κάτω των 25 ετών.
- Στη Σουηδία, οι εμβολιασμένες γυναίκες είχαν 88% μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
- Στη Μ. Βρετανία, όπου η εμβολιαστική κάλυψη είναι υψηλή, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας στις νεαρές γυναίκες έχει μειωθεί πάνω από 87%.
Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι ο εμβολιασμός δεν προστατεύει μόνο από τον ιό, αλλά μειώνει δραστικά τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου.
Μύθοι και αλήθειες για το εμβόλιο HPV
Μύθος: Το εμβόλιο HPV δεν είναι απαραίτητο για τα αγόρια.
Αλήθεια: Ο HPV προκαλεί καρκίνους και στους άνδρες, άρα ο εμβολιασμός είναι απαραίτητος και για τα δύο φύλα.
Μύθος: Το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει στειρότητα.
Αλήθεια: Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη που να υποστηρίζει κάτι τέτοιο.
Μύθος: Δεν χρειάζομαι το εμβόλιο αν έχω ήδη σεξουαλικές επαφές.
Αλήθεια: Αν και η καλύτερη προστασία παρέχεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας, το εμβόλιο μπορεί ακόμα να προσφέρει σημαντικά οφέλη ακόμα και αν έχει υπάρξει έκθεση στον ιό.
Μύθος: Ο HPV αφορά μόνο τις γυναίκες.
Αλήθεια: Ο HPV μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παθήσεις και στους άνδρες, όπως καρκίνο του πρωκτού, του φάρυγγα και κονδυλώματα.
Πόσο διαρκεί η προστασία του εμβολίου;
Οι μελέτες δείχνουν ότι η προστασία του εμβολίου HPV διαρκεί για πολλά χρόνια. Έως σήμερα, τα δεδομένα δείχνουν ισχυρή προστασία τουλάχιστον για 15 χρόνια χωρίς να υπάρχει ανάγκη για αναμνηστικές δόσεις.
Ωστόσο, οι επιστήμονες συνεχίζουν να παρακολουθούν την αποτελεσματικότητά του σε βάθος χρόνου, ώστε να καθορίσουν αν θα χρειαστούν επιπλέον δόσεις στο μέλλον.
Τι ισχύει με τον προσυμπτωματικό έλεγχο;
Ο εμβολιασμός δεν αντικαθιστά το τεστ Παπανικολάου (Pap test) ή το HPV DNA test. Ακόμα και οι εμβολιασμένες γυναίκες πρέπει να συνεχίσουν τακτικά προληπτικά τεστ για τον έλεγχο του τραχήλου της μήτρας, καθώς το εμβόλιο δεν καλύπτει όλα τα στελέχη του ιού.
Η σύσταση με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας είναι:
- Pap test κάθε 3 χρόνια για γυναίκες 21-29 ετών.
- HPV DNA test κάθε 5 χρόνια για γυναίκες 30-65 ετών.
Το μέλλον του εμβολιασμού HPV στην Ελλάδα
Παρά τα σαφή οφέλη του εμβολίου, η εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα παραμένει χαμηλή σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι βασικές προκλήσεις είναι:
- Έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με την αναγκαιότητά του.
- Διστακτικότητα λόγω μύθων και παραπληροφόρησης.
- Χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη στα αγόρια.
Η αύξηση της ενημέρωσης και η προώθηση του εμβολιασμού θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τα περιστατικά καρκίνου που σχετίζονται με τον HPV στη χώρα μας.
Ο εμβολιασμός είναι απαραίτητος
Ο εμβολιασμός κατά του HPV είναι ασφαλής, αποτελεσματικός και μπορεί να σώσει ζωές. Ενώ η Ελλάδα παρέχει δωρεάν εμβολιασμό για παιδιά και εφήβους, η εμβολιαστική κάλυψη είναι χαμηλή και πρέπει να αυξηθεί. Το εμβόλιο δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες, που διατρέχουν επίσης κίνδυνο από τον ιό. Ας κρατήσουμε ότι ο συνδυασμός εμβολίου και τακτικού προσυμπτωματικού ελέγχου αποτελεί την καλύτερη στρατηγική πρόληψης.
Πηγή: Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού ενηλίκων 2024. Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού παιδιών και εφήβων 2024, WHO
