Με ακαδημαϊκή κατάρτιση από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, και με επαγγελματική παρουσία στην Αθήνα, η Δανάη Ευλογημένου ασχολείται ενεργά με την προώθηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και την επιστημονική ενημέρωση του κοινού μέσα από την προσωπική της πλατφόρμα @trustyourdietitian.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, απαντά σε καίρια ερωτήματα για τον διαβήτη τύπου 2, τα φάρμακα Ozempic που έχουν γίνει ευρέως γνωστά, αλλά και για τη θέση της διατροφής στη διαχείριση αυτής της χρόνιας νόσου.

• Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τον σακχαρώδη διαβήτη και την παχυσαρκία;

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο μεταβολικό νόσημα που έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, το ποσοστό των ατόμων που ζουν με παχυσαρκία αυξάνεται συνεχώς παγκοσμίως. Μάλιστα, η Ελλάδα κατέχει την 1η θέση στην παιδική και εφηβική παχυσαρκία (ηλικίας 10–19 ετών) στην Ευρώπη.

Αυτό που με κινητοποίησε ιδιαίτερα είναι ότι και τα δύο αυτά νοσήματα —παρά τη σοβαρότητά τους— μπορούν σε μεγάλο βαθμό να προληφθούν ή ακόμα και να τεθούν σε ύφεση μέσα από την υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση, δηλαδή με τη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών και την ενίσχυση της φυσικής δραστηριότητας. Είναι εντυπωσιακό ότι ο συνδυασμός ανθυγιεινής διατροφής, καθιστικής ζωής, υπερκατανάλωσης αλκοόλ, καπνίσματος και αυξημένου σωματικού βάρους ευθύνεται για σχεδόν το 90% των περιπτώσεων διαβήτη τύπου 2.

Έτσι, αποφάσισα να εξειδικευτώ σε αυτόν τον τομέα, θέλοντας να συμβάλλω ουσιαστικά τόσο στην πρόληψη όσο και στη σωστή διαχείριση αυτών των δύο, διαφορετικών μεν αλλά στενά αλληλένδετων, νοσημάτων.

• Πώς αξιοποιείτε την εμπειρία από τη διπλωματική σας εργασία στην κλινική σας πρακτική;

Η διπλωματική μου εργασία με τίτλο «Σακχαρώδης διαβήτης και εντερικός μικροβιόκοσμος. Ο ρόλος της διατροφής.», μου έδωσε τη δυνατότητα να εντρυφήσω στη σημασία του εντερικού μικροβιώματος και στη βαθιά σύνδεσή του με τη συνολική υγεία. Μέσα από τη μελέτη μου, συνειδητοποίησα πόσο ουσιαστικά μπορούμε να επηρεάσουμε τη σύνθεση του μικροβιώματος μέσω των διατροφικών μας επιλογών και να συμβάλλουμε ενεργά στη βελτίωση της υγείας μας.

Αυτή η γνώση επηρεάζει καθημερινά την κλινική μου πρακτική: δίνω ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της υγείας του εντέρου και ενθαρρύνω τους ανθρώπους να το “θρέφουν” σωστά μέσα από την επιλογή κατάλληλων τροφών. Γι’ αυτό και ενισχύω σταθερά τα διατροφικά πλάνα με τρόφιμα πλούσια σε προ- και πρεβιοτικά, τα οποία είναι απαραίτητα για την ισορροπία και τη λειτουργικότητα του εντερικού οικοσυστήματος.

• Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2;

Η μεγαλύτερη πρόκληση στους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 είναι η ίδια με αυτή που συναντώ σε όλους όσους με συμβουλεύονται: η αντίσταση στην αλλαγή τρόπου ζωής. Ένα από τα μότο μου είναι: ‘Αν δεν αλλάξεις τίποτα, τίποτα δεν θα αλλάξει’ — και ισχύει 100% για κάθε άτομο που προσπαθεί να πετύχει έναν διατροφικό στόχο.

Η διαδικασία απαιτεί ξεβόλεμα, δοκιμές και προσωπική αναζήτηση ισορροπίας. Στόχος είναι να καταναλώνουμε ένα σύνολο τροφίμων που όχι μόνο απολαμβάνουμε, αλλά ταυτόχρονα μας προσφέρουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για να διατηρήσουμε την υγεία του οργανισμού μας. Όμως, δεν είναι εύκολο για όλους να αλλάξουν διατροφικές συνήθειες που έχουν “χτιστεί” επί χρόνια.

Συγκεκριμένα στα άτομα με διαβήτη τύπου 2, παρατηρείται συχνά μεγάλη παραπληροφόρηση σχετικά με το τι επιτρέπεται να τρώνε, αλλά και μεγάλη σύγχυση γύρω από το τι σημαίνει ‘υγιεινό’. Χρειάζεται λοιπόν να χτίσουμε από την αρχή γερές διατροφικές βάσεις – εφόδια ζωής.

Προστίθενται βέβαια και άλλες προκλήσεις, όπως οι συχνές συνοσηρότητες (π.χ. υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία), οι οποίες απαιτούν εξατομικευμένη προσέγγιση. Επιπλέον, πολλά άτομα με διαβήτη βιώνουν κόπωση από τη χρόνια παρακολούθηση, ψυχολογική πίεση, άγχος ή ακόμη και καταθλιπτικά συμπτώματα.

Για μένα, λοιπόν, η μεγαλύτερη πρόκληση — αλλά και το πιο ουσιαστικό κομμάτι της δουλειάς μου — είναι να χτίσω μια σχέση εμπιστοσύνης με τον ασθενή, να τον ενδυναμώσω και να του δείξω ότι η αλλαγή είναι εφικτή, και πάνω απ’ όλα, αξίζει!

• Τι είναι το Ozempic και ποια είναι η θέση του στην αντιμετώπιση του διαβήτη;

Καταρχάς, το Ozempic απευθύνεται μόνο σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 με σκοπό τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων ή/ και την απώλεια βάρους. Αποτελεί το φάρμακο που έχει ως δραστική ουσία τη σεμαγλουτίδη, η οποία μιμείται τη δράση της φυσικής ορμόνης GLP-1 και χορηγείται με υποδόρια ένεση 1 φορά/ εβδομάδα.

Η δράση του στηρίζεται σε πολλαπλούς μηχανισμούς: Αυξάνει την έκκριση ινσουλίνης όταν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι υψηλά., Μειώνει την παραγωγή γλυκαγόνης., Καθυστερεί την κένωση του στομάχου και μειώνει την όρεξη, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση του σωματικού βάρους.

Όλα αυτά οδηγούν σε βελτίωση της ινσουλινοαντίστασης και καλύτερη συνολική μεταβολική ρύθμιση.

• Πώς αντιμετωπίζετε το αυξημένο ενδιαφέρον από άτομα χωρίς διαβήτη που επιθυμούν να το χρησιμοποιήσουν για απώλεια βάρους;

Ανέκαθεν ο άνθρωπος αναζητούσε το ‘μαγικό χάπι’ που θα του προσφέρει απώλεια βάρους χωρίς προσπάθεια ή αλλαγή στον τρόπο ζωής του. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο που το Ozempic έγινε τόσο πολυπόθητο και σε άτομα χωρίς διαβήτη.

Ωστόσο, αξίζει να τονιστεί πως ακόμη και το Ozempic δείχνει τη μέγιστη αποτελεσματικότητά του όταν συνδυάζεται με αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και στον τρόπο ζωής. Δεν είναι υποκατάστατο της διατροφικής φροντίδας, ούτε λειτουργεί ως ανεξάρτητη λύση.

Παραμένει, δε, ένα φάρμακο εγκεκριμένο αποκλειστικά για άτομα με διαβήτη τύπου 2. Η χρήση του εκτός ενδείξεων πρέπει να γίνεται μόνο υπό ιατρική παρακολούθηση, καθώς δεν είναι απαλλαγμένο από παρενέργειες και δεν ταιριάζει σε όλους.

• Ποια εναλλακτικά εργαλεία προτείνετε για άτομα που θέλουν να διαχειριστούν το βάρος τους χωρίς φαρμακευτική αγωγή;

Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν “εναλλακτικά εργαλεία” που να υποκαθιστούν τη διαδικασία της ουσιαστικής απώλειας βάρους. Με ή χωρίς φαρμακευτική αγωγή, η πορεία που χρειάζεται να ακολουθήσει κανείς παραμένει ίδια: πρώτα έρχεται η αποδοχή της κατάστασης, ακολουθεί η αναγνώριση της ανάγκης για αλλαγή, η ετοιμότητα να αλλάξεις και τελικά η προσέγγιση εξειδικευμένων επαγγελματιών — όπως Διαιτολόγου-Διατροφολόγου, και σε πολλές περιπτώσεις Ψυχολόγου, στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης.

Το δύσκολο κομμάτι συνήθως δεν είναι οι διατροφικές οδηγίες, αλλά η εσωτερική απόφαση για αλλαγή. Όταν κάποιος φτάσει στο σημείο να πει “είμαι έτοιμος να αλλάξω”, τότε έχει ήδη διανύσει τη μισή διαδρομή. Από εκεί και πέρα, ο ρόλος μας ως επαγγελματίες είναι να τον καθοδηγήσουμε με ρεαλιστικές και βιώσιμες στρατηγικές.

Πάντα τονίζω ότι η συνεργασία με έναν διαιτολόγο δεν πρέπει να βασίζεται σε υποσχέσεις για γρήγορα αποτελέσματα. Η απώλεια που έχει διάρκεια είναι αυτή που έρχεται σταδιακά, χωρίς στερήσεις, με σεβασμό στο σώμα και τον ρυθμό του καθενός. Παράλληλα, η ένταξη μιας μορφής άσκησης που ο ίδιος ο άνθρωπος απολαμβάνει —όπως ο χορός, το περπάτημα ή η yoga— είναι κομβική για τη δημιουργία μιας υγιεινής ρουτίνας.

Τελικά, ο στόχος δεν είναι απλώς να χαθεί βάρος, αλλά να χτιστεί μια διατροφική ταυτότητα που θα κρατήσει στο χρόνο. Αν η διατροφή που ακολουθείς δεν σου ταιριάζει και δεν μπορείς να τη φανταστείς ως τρόπο ζωής, τότε πολύ πιθανό να επανέλθεις στα ίδια μοτίβα και να δεις εφήμερα αποτελέσματα.

• Ποια είναι η διατροφική προσέγγιση που θεωρείται πιο αποτελεσματική για τον έλεγχο του σακχάρου;

Αυτή που εξατομικεύεται στις γευστικές προτιμήσεις και τις διατροφικές ανάγκες του εκάστοτε ατόμου. Αν και υπάρχουν συγκεκριμένες συστάσεις για τη διατροφική αντιμετώπιση του σακχάρου όπως η προτίμηση των ολικής άλεσης αμυλούχων τροφίμων, η αποφυγή της κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε απλούς υδατάνθρακες π.χ. λευκό ψωμί, μακαρόνια, γλυκά, αναψυκτικά, ο σωστός συνδυασμός των υδατανθρακούχων τροφίμων με τρόφιμα πλούσια σε πρωτεϊνη ή/ και λίπος, η έμφαση στην κατανάλωση όσο πιο σταθερών γευμάτων, αν δεν βρεθεί ο τρόπος να απολαμβάνει το φαγητό που καταναλώνει, τότε είναι “καταδικασμένο” το άτομο να αποτύχει στον γλυκαιμικό έλεγχο.

• Πώς προσεγγίζετε έναν νέο ασθενή με διαβήτη;

Όπως προσεγγίζω όλα τα υπόλοιπα άτομα! Για να δώσω εξατομικευμένες διατροφικές συμβουλές, αρκεί να λάβω ένα λεπτομερές ιατρικό και διατροφικό ιστορικό, αλλά και να κάνω ερωτήσεις όπως: “Ποια είναι η σχέση σου με το φαγητό;” μέχρι “Πόσο έτοιμος νιώθεις για να κάνεις τις αλλαγές που χρειάζονται για να πετύχεις το στόχο σου;”, “Ποιες είναι αρέσκειες & δυσαρέσκειες σου στο φαγητό;” κτλ.

Ένα άτομο με ΣΔτ1, θα λάβει τις διατροφικές συστάσεις του γενικού πληθυσμού καθώς μπορει να καταναλώσει τα πάντα, αρκεί να γνωρίζει πως να τα καλύψει με την ινσουλίνη. Επομένως, θα εστιάσω στη διατροφική εκπαίδευση και τη διαχείριση των ισοδυνάμων των υδατανθράκων.

Στα άτομα με ΣΔτ2 και Διαβήτη κύησης, εκτός από τις γενικές διατροφικές συστάσεις, θα δώσω μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα, τη ποσότητα και τη συχνότητα κατανάλωσης των υδατανθράκων

• Τι είναι αυτό που δε γνωρίζει ο κόσμος για τον διαβήτη τύπου 2 και πρέπει να το μάθει;

Ίσως αυτό που δεν γνωρίζει είναι ότι ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί να προληφθεί ή ακόμα και να υποστραφεί, βελτιώνοντας τον τρόπο ζωής του. Δεν ισχύει αυτό που γνωρίζαμε στο παρελθόν ότι διαβήτης τύπου 2 εμφανίζουν μόνο τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και επομένως ο τρόπος ζωής ενός ατόμου οποιαδήποτε ηλικίας αποτελεί κρίσιμης σημασίας στο κατά πόσο θα εμφανίσει διαβήτη στη ζωή του ή όχι.

Επίσης πολλοί, πιστεύουν ότι τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι «καταδικασμένοι» να κόψουν εντελώς τους υδατάνθρακες από τη διατροφή τους όπως τα γλυκά, τα ψωμιά και τα μακαρόνια προκειμένου να διαχειριστούν καλύτερα το διαβήτη. Αυτός αποτελεί διατροφικός μύθος για το διαβήτη, καθώς μπορούν να τρων απ’ όλα συνδυάζοντάς τα με τον κατάλληλο τρόπο και καταναλώνοντας ελεγχόμενη ποσότητα.

• Πώς συνδέεται η υγεία του εντερικού μικροβιώματος με τον διαβήτη, με βάση την ερευνητική σας εργασία;

Η διπλωματική μου εργασία προέκυψε μετά το έντονό μου ενδιαφέρον να μελετήσω την επίδραση που έχει το έντερο και συγκεκριμένα οι διάφοροι μικροοργανισμοί που αποικίζουν μέσα σε αυτό, στην εμφάνιση του Διαβήτη Τύπου 2. Μέσα από τη μελέτη μου, φάνηκε πως η Δυτικού τύπου διατροφή, η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών (όπως κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένου κρέατος) και η κατανάλωση σακχαρούχων ροφημάτων, οδηγεί στη δυσβίωση του εντέρου και δρουν επιβαρυντικά στο γλυκαιμικό έλεγχο, αυξάνοντας την πιθανότητά εμφάνισης του ΣΔτ2.

Αντίθετα, η υιοθέτηση της Μεσογειακής Διατροφής, η κατανάλωση δημητριακών προϊόντων ολικής άλεσης, οι αδιάλυτες φυτικές ίνες και οι πολυφαινόλες μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης του ΣΔτ2, βελτιώνοντας το γλυκαιμικό έλεγχο.

Σίγουρα, απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να κατανοήσουμε σε βάθος τους μηχανισμούς μέσω των οποίων το μικροβίωμα επηρεάζει την εμφάνιση και εξέλιξη του διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο, τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν πως η διατήρηση της εντερικής μικροχλωρίδας σε ισορροπία μέσω της διατροφής αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο τόσο για την πρόληψη όσο και για τη διαχείριση του διαβήτη. Για τον λόγο αυτό, η υγεία του εντέρου είναι κεντρικό στοιχείο στη διατροφική μου προσέγγιση στην κλινική πράξη

• Ποιο είναι το προσωπικό σας μήνυμα για έναν υγιεινό τρόπο ζωής;

Ο υγιεινός τρόπος ζωής δεν είναι ο ίδιος για όλους και σίγουρα η υγεία δεν είναι αποτέλεσμα τελειότητας, αλλά συνέπειας! Γι’ αυτό απόφυγε τη σύγκριση, ειδικά με άτομα που προωθούν ένα υγιεινό τρόπο ζωής στα social media, καθώς αυτό αφορά αποκλειστικά και μόνο το δικό τους τρόπο να διατηρούν την υγεία τους. Εστίασε στην ισορροπία στη διατροφή σου, σε μια μορφή άσκησης που απολαμβάνεις να κάνεις π.χ. χορό, περπάτημα, aerial yoga κτλ και εννοείται στον ποιοτικό ύπνο.

Ας μην ξεχνάμε πως ο υγιεινός τρόπος ζωής, δεν είναι δύσκολος αρκεί να τον προσαρμόσεις στις δικές σου ανάγκες και ρυθμούς. Ο στόχος δεν είναι η τελειότητα, αλλά η βιωσιμότητα· κάτι που μπορείς να διατηρήσεις μακροπρόθεσμα χωρίς πίεση και ενοχές.

Θυμήσου: η υγεία είναι προσωπική υπόθεση — και χτίζεται μέρα με τη μέρα, με μικρές, ουσιαστικές επιλογές που σε κάνουν να νιώθεις καλά με το σώμα και το μυαλό σου.

• Αν μπορούσατε να δώσετε μία μόνο διατροφική συμβουλή σε κάποιον σήμερα, ποια θα ήταν;

Το φαγητό είναι μια πράξη καθημερινής αυτοφροντίδας. Αν μπορούσα να δώσω μία μόνο συμβουλή, θα ήταν αυτή: σε κάθε γεύμα, μη σκέφτεσαι τι ‘πρέπει’ ή ‘δεν πρέπει’ να φας — σκέψου πώς μπορείς να θρέψεις το σώμα σου, να του δώσεις ενέργεια, δύναμη και φροντίδα.

Και μην ξεχνάς: το φαγητό δεν είναι μόνο θρέψη, είναι και απόλαυση! Φρόντισε, λοιπόν, να απολαμβάνεις κάθε πιάτο, να είναι νόστιμο και να το καταναλώνεις με ευγνωμοσύνη!